MÜZELER VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Sürdürülebilirlik, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme yeteneğinden ödün vermeden, bugünün ihtiyaçlarını karşılamayı ifade eder. Müzeler, koruma ve toplumun katılımı gibi uzun vadeli görevlere sahip olduğu için sürdürülebilirlik alanına girmektedir. Ayrıca farklı nesillerin çıkarlarını dengeler ve bugün topluma hizmet etmenin yanı sıra, gelecekte insanlara koleksiyon, bilgi ve bilinç aktarmayı hedeflemektedir.
1970’lerin başında Batı Avrupa geçici petrol krizi yaşamıştır. Bu da enerji tasarrufu ve sürdürülebilir enerjiye daha fazla dikkat çekmek için fikirlerin artmasına neden olmuştur. Böylece 1980’lerin başında Birleşmiş Devletler Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu kurulmuştur. 1987’de Brundtland Raporu’nda “sürdürülebilirlik” ve “sürdürülebilir kalkınma” terimleri açıklanmıştır.
Bu terimler genel olarak gezegeni gelecek nesillere zarar görmemiş şekilde bırakmayı ve kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmesi olarak tanımlanmıştır. Ayrıca “sürdürülebilirlik müzelere ne ifade ediyor?” sorusu dile getirilmiştir;
Uluslararası müzeler konseyinin (ICOM) vizyonu, doğal ve kültürel mirasın öneminin evrensel olarak değerlendirildiği bir dünyadır. Artık günümüzde müzeler her zamankinden daha fazla sosyal, ekonomik ve ekolojik konularla ilgili zorluklarla karşı karşıya. Geçmişin şahitleri olarak ve gelecek nesiller için insanlığın hazinelerinin koruyucusu olarak hizmet verirken, müzeler eğitim ve demokratikleşme yoluyla kalkınmada önemli rol oynamaktadır. Bu bağlamda ICOM, sürdürülebilirlik konusunda bir çalışma grubu kurmuştur[1].
ICOM, kurduğu bu Sürdürülebilirlik Çalışma Grubu ile iklim değişikliyle mücadele konusunda farkındalık yaratmayı, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve Paris Anlaşmasını[2] hayata geçirmesi için müzelerin neler yapabileceğini netleştirmeyi amaçlamaktadır.
YEŞİL MÜZE
Yeşil kavramı müzeler için çevreye duyarlı uygulama olarak kullanılmaktadır. Müzelerde, “sürdürebilirlik” ve “yeşil” birbirlerinden farklı tanıma sahip olsa da birbirinin yerine kullanılabilmektedir. Yeşil sürdürülebilirlik olarak tanımlanan kavram ise, müzelerin ekolojik olarak bilinçli bir şekilde hareket etmesidir. Bu, diğer kaynakların günlük operasyon ve yönetim süreçlerinde tasarruf edilebilmesi olarak görülebilmektedir.
Müzelerde çevresel sürdürülebilirlik ile ilgili çevrelerdeki tartışmalar 1990’larda başlamıştır ve günümüze doğru ivme kazanmaya devam etmiştir. Yeşil müze hareketi ilk bilim müzeleri ve çocuk müzelerinde başlamıştır.
Şu anda yeşil müzeler akademiden ve kitle iletişim araçlarından çok ilgi görmektedir. Bazı akademisyenler, sürdürülebilirliğe odaklanmanın 21. yüzyılda müzeler için uygun bir yol olduğunu söylemektedir. Bununla birlikte, çoğu geleneksel müze sürdürülebilir uygulamalarda yer almamaktadır.
Sürdürülebilir Müzeler İçin İlkeler
Bir müzenin sürdürülebilir olması için aşağıdaki ilkeleri izlemesi gerekmektedir. Museum Association, sürdürülebilir bir şekilde gelişmek isteyen müzeler için şu ilkeleri yayınlamıştır:
- “Doğal ve kültürel çevrelere değer verin ve koruyun, müzenin ziyaretçilerinin bunlara olan etkisine karşı hassastır.
- Mükemmellik için çalışın, bir dizi izleyici kitlesi ile uzun vadeli ilişkiler kurmak için çaba sarf edin.
- Önceki nesillere kattığınız mirası kabul edin ve gelecek nesillere daha iyi bir koleksiyon, bilgi ve ilim mirasını aktarın.
- Koleksiyonları iyi yönetin, böylece gelecek nesiller için değerli bir varlık olacaklar, bir yük değil.
- Enerjiyi ve diğer doğal kaynakları en iyi şekilde kullanın ve israfı en aza indirin, hedefler belirleyin ve bunlara yönelik ilerlemeyi izleyin.
- Sürdürülebilir kalkınmayı gösterme ve teşvik etme potansiyelini göz önünde bulundurun.
- Yerel alanın ve geniş dünyanın sosyal, kültürel ve ekonomik canlılığına karşı sorumlu olarak katkıda bulunun.
- Personel geliştirin, tatmin edici ve ödüllendirici bir istihdam sunun ve onların deneyimlerinden ve başkalarının deneyimlerinden öğrenin.
- Değişen politik, sosyal, çevresel ve ekonomik bağlamlara cevap vermek ve toplumun müze beklentilerini yansıtan açık uzun vadeli bir amaca sahip olmak.
- Uzun vadeli plan yapın, tüm faaliyetlerinde ve politikalarında sürdürülebilir kalkınmanın tamamını dikkate alın ve mevcut kaynaklarla çalışın.
- Uzun vadede amaçlarını yerine getirmenin en iyi yolu olduğu ortaklıklar ve birleşmelerdeki diğer müzeler ve diğer kuruluşlarla bir araya gelin”[3].
Müze Örnekleri
Müzeler doğası gereği sürdürülebilir olmasına rağmen, bazı müzeler bunun hakkında düşünmeye meyilli değildir. 2000’lerle birlikte, birkaç müze Dünya’nın doğal kaynaklarının yavaş yavaş kaybolmasının önemli sorunlarından haberdar olmuştur. Bir sürü ülke kendi ülkesinin müzeler birliğini toplayarak uluslararası konferanslarla sürdürülebilirliği tartışmışlardır. Bunun üzerine, yakın zamana kadar sürdürülebilirlik hakkında düşünmeye meyilli olmayan müzeler için Museums Association, bir sürdürülebilirlik kampanyası düzenlemiştir (2008/2009). Bu kampanya, müzelerin sürdürülebilirlik kavram çalışmalarını düşünmelerine ve geliştirmelerine yardımcı olabileceğini göstermiştir[4].
Lisser Sanat Müzesi
Müze, Hollanda’nın Lisse kentindeki Keukenhof kültür parkında KVDK Architects tarafından tasarlanmıştır.
Lisser Sanat Müzesi
VandenBroek Vakfı tarafından kurulan müzenin ana teması yiyecek ve tüketimdir. Cephesi toprak renkli tuğla kaplı sürdürülebilir bina, parktaki ağaçların arasından sessiz bir şekilde yükselmektedir. Akıllı, sürdürülebilir çözümlerden yararlanan gün ışığı dolu sanat müzesi, ormanın bir uzantısı gibi durmakta ve geniş camlarıysa doğayla güçlü bağlantı sağlamaktadır.
Lisser Sanat Müzesi
Yeşil tasarımı, çeşitli akıllı ve pasif sürdürülebilir çözümlere sahiptir. Geniş camlı giriş, gün ışığını sergi alanlarına yaymaktadır. Böylece gerekli olan pencere sayısı azaltılarak, iklim kontrolü basitleştirilmektedir. Müzenin, aktif sürdürülebilir önlemleri de vardır: termal enerji depolama, tuvaletler için gri su sistemi ve yeşil bir çatı[5].
Afrika Amerikan Tarihi ve Kültürü Ulusal Müzesi
Eylül 2016 yılında açılan müze, 85.000 metrekarelik alana sahip ve on iki galeriden oluşmaktadır. Amerika tarihinin merkezinde yer alan müze, 400 yıllık Afrika kökenli Amerikalıların tarih ve kültür hikayesini anlatmaktadır[6].
Afrika Amerikan Tarihi ve Kültürü Ulusal Müzesi
Sergiyi güneşin sakıncalarından korumak için, müze matruşka bebeği gibi dizayn edilmiştir. Güneş ışığının nereden girip girmeyeceğini ayarlanması için bazı paneller bilerek tutarsız bir biçimde opak bırakılmıştır. Müzenin çatısında, güneş ışığı için kullandığı güneş panelleri vardır, bu paneller güneş ışığını toplayarak elektriğe dönüştürmektedir. Ayrıca dağınık günışığını toplayarak, müzenin ışığa ihtiyacı olan bölümlerine yönlendiren kuzeye bakan ışık monitörleri vardır. Böylece doğal ışığın içeri girmesi için ofislerin pencerelerin yanında olma zorunluluğu olmamaktadır.
Afrika Amerikan Tarihi ve Kültürü Ulusal Müzesi
Müze ışık idaresinde olduğu kadar su idaresine de dikkat etmektedir. Binanın içinde ki kullanılan su filtrelenmektedir. Bu şekilde su, binanın başka yerinde yeniden kullanabilmektedir. Bu sayede müze her yıl 8 milyon galon su tasarrufu yapmaktadır. Tuvaletlerdeki su (günde 18 galon su etmektedir) müzenin çimlerini sulamak için kullanılabilmektedir[7].
Afrika Amerikan Tarihi ve Kültürü Ulusal Müzesi
Çevre bilincine sahip olan müze, ABD Yeşil Bina Konseyinin Enerji ve Çevre Tasarımı Liderliği (LEED) tarafından altın sertifika almıştır.
San Diego Japon Dostluk Bahçesi
Japon Dostluk Bahçesi topluluğunun misyonu, Japon kültürü ve topluluk mirası hakkında farklı kökenden insanlara eğitim, katılım ve ilham vermek için geleneksel bir Japon bahçesi geliştirmektir.
San Diego Japon Dostluk Bahçesi
1991 yılında açılan müze, San Diego ve kardeş şehri Yokohama arasındaki dostluğun bir ifadesidir. İki kültürü göstermekte ve Japon kültürüne sürükleyici bir deneyim yaratmaktadır[8].
San Diego Japon Dostluk Bahçesi
San Diego’nun iklimi ve bitki örtüsüne uyarlanmış, asırlık Japon tekniklerine dayanmaktadır. İnsanlar ve doğa arasında bir ilişki kurmayı amaçlamaktadır. Balboa Park Sürdürülebilirlik Programı tarafından desteklenmektedir. Amaçları gelecek nesillere fayda sağlayacak yenilikçi programlar hazırlamaktır ve misyonları eğitimdir. Programladıkları sürdürülebilir konularla, çevrenin yenilikçi çözümlerine, çevre bilincine ve daha iyi bir topluluğun yaratılmasıyla birçok kişi ve kuruma ilham olmaktır[9].
Kamanhöyük Arkeoloji Müzesi
ABD’de verilen “En İyi Yeşil Müze” ödülünün sahibidir. Binlerce yıllık tarihi eserlerin korunmasında da çevreci çözümleri tercih etmektedir. 2012 yılında Avrupa’da Yılın Müzesi’ne aday gösterilmiştir. Türk-Japon dostluk ve işbirliğinin simgelerinden biridir.
Kamanhöyük Arkeoloji Müzesi
Japon ekipler tarafından Kalehöyük’ten çıkarılan yaklaşık 3 bin eserin sergilendiği Kaman Arkeoloji Müzesi, 830 metrekare açık, 470 metrekare kapalı alan olmak üzere toplam 1.500 metrekarelik alanı kapsamaktadır. Höyük şeklindeki mimarisi Kalehöyük’ten esinlenilerek yapılan müzede, arkeolojik eserlerin zamana ve ortam koşullarına karşı korunması, buradaki kültür mirasının gelecek nesillere en iyi şekilde aktarılması amacıyla iklimlendirmeye özel bir önem verilmektedir.
Kamanhöyük Arkeoloji Müzesi
Kaman Arkeoloji Müzesi, ısıtma, soğutma ve sıcak su ihtiyacını Daikin Altherma Isı Pompası ile karşılamaktadır. Daikin’in mucidi olduğu havadan suya ısı pompalarının, fosil yakıtlara veya elektriğe dayalı klasik ısıtma sistemlerine göre 5 kat daha verimli çalışmaktadır. Isı Pompasının da çevre performansı yüksek olan ürün ve hizmetlere verilen Ecolabel ödülü bulunmaktadır. Dış havadaki ısıyı kullanarak daha az enerji ile çalışmaktadır. Kullandığı her 1 kilovatlık enerjiye karşılık en az 5 kilovatlık ısı üretmektedir. Kurulum ve bakım ihtiyacı düşüktür[10].
Kamanhöyük Arkeoloji Müzesi
[1] “ICOM Establishes New Working Group On Sustainability”, Internationel Council of Museums, News. https://icom.museum/en/news/icom-establishes-new-working-group-on-sustainability/ [26.10.2018].
[2] Paris Anlaşması: Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi çerçevesinde sera gazları salınımını azaltmaya yönelik önlemleri içeren bir anlaşmadır. İlk kez tüm ülkeleri, iklim değişikliğiyle mücadele ve etkilerine uyum sağlamak için iddialı çabalar üstlenerek ve gelişmekte olan ülkelere yardımcı olmak ve destek sağlamak için ortak bir amaçla bir araya getirmiştir. Bu nedenle, küresel iklim çabasında yeni bir rota çizmiştir. Anlaşma 22 Nisan 2016 tarihinde imzaya açılmıştır. Yeterli sayıda üye ülkenin imzalamasının ardından 4 Kasım 2016 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. “Paris Iklim Anlaşmasi Nedir?”, En Son Haber, https://www.ensonhaber.com/paris-iklim-anlasmasi-nedir.html [26.10.2018].
[3] “Principles For Sustainable Museums”, Museums Association, Campaigns, https://www.museumsassociation.org/campaigns/sustainability/principles-for-sustainable-museums [26.10.2018].
[4] “Sustainability Campaign”, Museum Assocation, Campaigns, https://www.museumsassociation.org/campaigns/sustainability/sustainability-report [27.10.2018].
[5] “Enerji Verimli Sanat Müzesi Doğayla Bütünleşmiş”, Yeşil Odak, https://www.yesilodak.com/enerji-verimli-sanat-muzesi-dogayla-butunlesmis [27.10.2018].
[6] “National Museum of African American History and Culture 2016”, The Good Design Awards, https://www.good-designawards.com/award-details.html?award=31962 [27.10.2018].
[7] “The African American History and Culture Museum Wins Gold for Going Green”, Smithsonian, https://www.smithsonianmag.com/smithsonian-institution/african-american-history-and-culture-museum-wins-gold-going-green-180968862/ [27.10.2018].
[8] “Garden”, Japanese Friendship Garden San Keı En, About Us, http://www.niwa.org/garden/ [27.10.2018].
[9] “Sustainability”, Japanese Friendship Garden San Keı En, About Us, http://www.niwa.org/sustainability/ [27.10.2018].
[10] “Kaman Arkeoloji Müzesi’ndeki Eserler Yeşil İklimlendirme Ortamında Korunuyor”, Arkeoloji haber, http://arkeolojihaber.net/2015/03/23/kaman-arkeoloji-muzesindeki-eserler-yesil-iklimlendirme-ortaminda-korunuyor/ [27.10.2018].
KAYNAKÇA
«En İyi Yeşil Müze Ödülü Kaman Arkeoloji Müzesine Kaynak». İl Gazetesi. http://www.ilgazetesi.com.tr/en-iyi-yesil-muze-odulu-kaman-arkeoloji-muzesine-97021h.htm [27.10.2018].
«Enerji verimli sanat müzesi doğayla bütünleşmiş». Yeşil odak. https://www.yesilodak.com/enerji-verimli-sanat-muzesi-dogayla-butunlesmis [27.10.2018].
«Garden». Japanese Friendship Garden San Keı En, About Us. http://www.niwa.org/garden/ [27.10.2018].
«Green Museum». Wikipedia, The Free Encyclopedia. http://www.wikizeroo.com/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvR3JlZW5fbXVzZXVtI2NpdGVfcmVmLTg [26.10.2018].
«ICOM Establishes New Working Group On Sustainability». Internationel Council of Museums, News. https://icom.museum/en/news/icom-establishes-new-working-group-on-sustainability/ [26.10.2018].
«Kalehöyük Arkeoloji Müzesi’ne ‘En İyi Yeşil Müze’ Ödülü». Haberler.com. https://www.haberler.com/kalehoyuk-arkeoloji-muzesi-ne-en-iyi-yesil-muze-2474959-haberi/ [27.10.2018].
«Kaman Arkeoloji Müzesi’ndeki Eserler Yeşil İklimlendirme Ortamında Korunuyor». Arkeoloji haber. http://arkeolojihaber.net/2015/03/23/kaman-arkeoloji-muzesindeki-eserler-yesil-iklimlendirme-ortaminda-korunuyor/ [27.10.2018].
«Kaman Kalehöyük Arkeoloji Müzesi» Müze Kart. https://www.muze.gov.tr/tr/muzeler/kaman-kalehoyuk-arkeoloji-muzesi [27.10.2018].
«National Museum of African American History and Culture 2016». The good design awards. https://www.good-designawards.com/award-details.html?award=31962 [27.10.2018].
«Principles For Sustainable Museums». Museums Association, Campaigns. https://www.museumsassociation.org/campaigns/sustainability/principles-for-sustainable-museums [26.10.2018].
«Sustainability Campaign» Museum Assocation, Campaigns. https://www.museumsassociation.org/campaigns/sustainability/sustainability-report [27.10.2018].
«Sustainability». Japanese Friendship Garden San Keı En, About Us. http://www.niwa.org/sustainability/ [27.10.2018].
«The African American History and Culture Museum Wins Gold for Going Green». Smithsonian. https://www.smithsonianmag.com/smithsonian-institution/african-american-history-and-culture-museum-wins-gold-going-green-180968862/ [27.10.2018].
«Yeşil Müzeye Yeşil İklimlendirme». Daikin, Bizden Size. https://www.daikin.com.tr/Bizden-Size-Detay/1115/yesil-Muze-Kaman-Arkeoloji-Muzesi-ecolabel-Odullu-Daikin-Althermayi-Tercih-Etti [27.10.2018].
Daha fazla içerik için tıklayınız.
